Opis obiektu

Wietrznia - rezerwat im. Zbigniewa Rubinowskiego

Jest końcowym ogniwem Pasma Kadzielniańskiego i znajduje się we wschodniej części Kielc, pomiędzy ulicami Wojska Polskiego, Daleszycką i Księcia Józefa Poniatowskiego. Jest to największy z kieleckich rezerwatów geologicznych, któremu eksploatacja nadała kształt kanionu ograniczonego skalnymi ścianami. W jego skład wchodzą połączone wyrobiska: Wietrznia, Międzygórz i Międzygórz Wschodni, których łączna długość wynosi około 800 m. W pionowym profilu o długości około 100 m zapisana jest historia rozwoju morza od schyłku dewonu środkowego i w niemal całym późnym dewonie, czyli w okresie 365-386 mln lat temu. Jest to zarazem jedno z największych odsłonięć skał tego okresu w Polsce. Dominujące tu gruboławicowe osady powstały w ciepłym zbiorniku morskim, w strefie płytkiego szelfu, nieco głębszego, niż rejon Kadzielni wówczas bezpośrednio sąsiadujący z rafą. W skalnych ścianach dominują wapienie zbudowane ze szczątków koralowców, przynoszonych z pobliskich raf stromatoporowo-koralowcowych. Na Wietrzni znajdowano nowe gatunki koralowców późnodewońskich. Towarzyszą im szczątki kopalnych jamochłonów stromatoporów, liliowców, muszle ramienionogów i ślimaków. Okresy wzrostu głębokości morza zapisały się w osadach mniejszym udziałem szczątków organicznych, a większym domieszki ilastej, co prowadziło do powstania margli.

Górne partie północnych ścian zbudowane są z młodszych cienkoławicowych osadów wapienno-marglistych, powstałych po znacznym pogłębieniu morza późnodewońskiego. Zachowane tu rzadkie skamieniałości są reprezentowane przez głowonogi i szczątki ryb pancernych. Waryscyjskie ruchy górotwórcze w późnym karbonie i permie (251-325 mln lat temu) zapisały się powstaniem uskoków i zafałdowaniami warstw. W szczeliny spękań tektonicznych wtłaczane były gorące zmineralizowane wody, tzw. wody hydrotermalne, z których krystalizowały barwne żyły kalcytowe, widoczne miejscami w północnych ścianach kamieniołomu, zawierające śladowe domieszki minerałów kruszcowych (siarczków ołowiu i miedzi). Przy szczelinie uskoku, tnącego południową ścianę zachodniego wyrobiska, gorące roztwory bogate w związki magnezu, przeobraziły wapienie w dolomity. W pustynnym klimacie w permie (251-299 mln lat temu) wietrzenie pokryło odsłonięte wapienie dewońskie kilkumetrową warstwą drobnego skalnego gruzu. Z czasem te izolowane okruchy skalne zostały ponownie scementowane. Tworzą one górne partie południowych ścian kamieniołomu. Wieloetapowe alpejskie ruchy górotwórcze, zachodzące w paleogenie i neogenie (5-65 mln lat temu), spowodowały otwarcie szczeliny tektonicznej o szerokości sięgającej do 100 m, biegnącej wzdłuż osi całego kamieniołomu. Wypełnił ją obsypujący się materiał blokowo-gruzowy. Można go obserwować w środkowym wyrobisku kamieniołomu; w samotnym ostańcu poeksploatacyjnym (zwanym niekiedy „Słoniem”) oraz w filarze, od wschodu zamykającym tę część kamieniołomu. Poszczególne bloki osiągają nawet po kilka metrów.

Licznie odsłaniające się w ścianach kamieniołomu zjawiska krasowe reprezentują 2 etapy rozwoju krasu świętokrzyskiego (permsko-triasowy oraz kenozoiczny), prze co czynią z rezerwatu Wietrznia obiekt najsilniej pod tym względem zróżnicowany w regionie. Oprócz niewielkich jaskiń (najdłuższa - 60 m, w dnie środkowego wyrobiska), studzienek i kominów krasowych, a nawet szerokiego leja krasowego, powstały namuliska, zróżnicowane pod względem typu osadu i jego barwy. Wciąż żywe procesy krasowe tworzą polewę martwicową na jednej z południowych ścian wschodniego wyrobiska.

Znaczne walory edukacyjne obiektu spowodowały, że właśnie na Wietrzni postanowiono zlokalizować Centrum Geoedukacji. Obiekt prowadzony przez Geopark Kielce, stanowi on miejsce stałych i czasowych ekspozycji o tematyce geologicznej jak również jest miejscem prowadzenia warsztatów tematycznych, prelekcji, pokazów i spotkań naukowych.

Centrum Geoedukacji

Obiekt zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części rezerwatu Wietrznia i jest to najważniejszy obiekt na trasie „Świętokrzyskiego Szlaku Archeo-Geologicznego.

 Centrum Geoedukacji  to miejsce, gdzie w przystępny sposób przekazywana jest wiedza geologiczną i geograficzną, z wykorzystaniem nowoczesnych metod i narzędzi edukacyjnych.

 Wizyta w Centrum Geoedukacji jest świetnym wstępem do lepszego zrozumienia geologicznego fenomenu Gór Świętokrzyskiego, na czele z gołoborzami, jaskiniami czy dawnymi rafami koralowymi.

Dla odwiedzająych Centrum Geodukacji proponuję:
 - zajęcia geoedukacyjne (teoretyczne, praktyczne),
 - zajęcia terenowe w obrębie obiektów geoturystycznych Kielc,
 - zwiedzanie Galerii Ziemi,
 - podróż kapsułą 5D „Podróż do wnętrza Ziemi”.